ویژگی های هنر و شاخصه های تزئینی در معماری تمدن بین النهرین

معماری تزئینی از ابتدای تاریخ بشریت در کنار معماری کاربردی وجود داشته است. در این مطلب ویژگی های هنری و شاخصه های تزئینی در معماری تمدن بین النهرین که از قدیمی ترین تمدن های زمین است مورد بررسی قرار می گیرد. در معماری تزئینی، هر آرایه فرای کیفیات ظاهری خود، دارای ارزشی برگرفته از فرهنگ، هویت، عقیده و آرمان­های آن جامعه بوده است که در قالب آن نقوش، تجسم یافته است. آرایه ­های معماری، از سویی ذهن بیننده را به زیبایی ظاهری نقوش و نوع کاربری فضاهای بنایی که نقش و نگار­ها در آن جای گرفته فرامی­خواند و از سوی دیگر، بیننده را به قلمروی راز و رمز­های فرهنگی و معنوی پوشیده در مفاهیم نقش­ها معطوف می‌کند. در مقالات قبلی ویژگی های عناصر تزئینی در معماری مصر باستان و ویژگی های عناصر تزئینی در معماری یونان باستان را بررسی کردیم. در ادامه به بررسی ویژگی های هنری و شاخصه های تزئینی در معماری بین النهرین می پردازیم.

ویژگی­ های هنر و شاخصه­ های تزئینی در معماری تمدن بین­ النهرین

ویژگی های هنری تمدن سومریان:

1. اختراع خط (میخی) و به کارگیری نقوش خطی
2. نقوش و تزئینات با موضوع دینی که در آن، خدایان در قالب تجسمی از نیرو­های طبیعی بودند.
3. ساختن سردیس و پیکره­هایی مخروطی و استوانه­ای شکل، غالباً از سنگ که با نگاه به آن بی­درنگ توجه به سمت بزرگی چشم­ها جلب می­شود.
4. ساختن مجسمه­ها و المان­هایی به شکل جانور با روش ریخته­گری مفرغی که دربردارندۀ مفاهیم و رموز دینی است.

(( 5300 ق.م الی 350 ق.م - بین اور و بابل - شهرها با قلعه و دیوارهای بلند – تبحر در ساخت معابد – خشت‌های گلی و آجری – معابد پلکانی (Uruk) – ارتفاع هر طبقه 12 متر بود (به امید ظهور خدا) – اختراع خط میخی و ساخت مدرسه در کنار معابد جهت آموزش آن ))

ویژگی های هنری تمدن اکدیان:

1. استفاده از ریخته­گری و حکاکی در ساخت عناصر و المان­های تزئینی
2. استفاده از نقوش واقع­گرایانه و همینطور تزئیناتی با جزئیات بیشتر در راستای تبلور مفاهیم

ویژگی های هنری تمدن اور:

1. نظم و آراستگی پیشرفتۀ فضاهای داخلی
2. استفاده از سردیس­ها و تندیس­ها به عنوان آرایه­های تزئینی-مفهومی در این دوره که از مصالح مستحکم­تری همچون سنگِ دیوریت ساخته شده و در عین حال دارای جزئیات بیشتری بودند و آن سادگی هندسی پیکره­های سومریان را نداشتند.
3. دین، پس از غلبه بر زندگی و معنی بخشیدن به آن، شکل جامعه و طرز بیان یا نمایش آن در معماری و هنر را نیز تعیین کرد.

ویژگی های هنری تمدن بابلیان:

برجستگی و قطور بودن نقش هیکل­ها و بیان قدرت چشم­ها و ایجاد ارتباط میان انسان و خدا که از مواد و پیوند هنر این دوره با آثار پیشین است.

(( استفاده از آجر لعابدار – از آن دوره، تنها "دروازۀ ایشتار" به جا مانده است. ))

ویژگی های هنری تمدن آشوریان:

1. آشوریان نیز همانند سومریان، بناهای خود را با آجر می­ساختند اما ترجیح می­دادند که روی جرزهای دروازه­ها و قسمت­های پایینی محوطه­های مهم داخل بنا را با لوحه­های بزرگ و سنگی با نقش برجسته بپوشانند.
2. استفاده از دیوارهای جسیم و کنگره­دار در نماسازی
3. به کارگیری نقش برجسته­های طویل در بدنه­ی بناهای حکومتی که پیروزی­های لشگریان را توصیف می­کرد.
4. پیکره­های بزرگ مقیاس، کنده­کاری برجسته، پیچ و تاب­های ظریف و الگوبندی سطح با جزئیات
5. استفاده از نقوشی در قالب توصیف تصویری که یکی از نوآوری­های هنرمندان آشوری است.
6. افزوده شدن بر عناصر رئالیستی در تزئینات

ویژگی های هنری تمدن بابلیان نوین:

1. نقوش برجسته قالب­گیری شده با لعاب زرد، قهوه­ای و قرمز بر زمینۀ فیروزه­ای
2. استفاده از آجرهای لعاب­دار در تزئینات و نقوش برجستۀ ساختمان­ها
3. نبوغ خاص هنرمندان این دوره در ترسیم جانوران