ویژگی های هنری و شاخصه های تزئینی در معماری یونان

یونان باستان یکی از تمدن های پیشرو در معماری و ادبیات و هنر بوده است. به خصوص ویژگی های تزئینی که در معماری یونان باستان به کار گرفته شد، الگویی برای بسیاری از تمدن ها، و سال ها بعد الگویی برای معماری روم بزرگ بود. از این رو بررسی و شناخت ویژگی های هنری و شاخصه های تزئینی در معماری یونان دید بهتری به شناخت تاریخ معماری جهان می دهد.

در مقاله پیشین ویژگی های هنری و شاخصه های تزئینی تمدن مصر را بررسی کردیم. در ادامه به بررسی ویژگی های هنری و شاخصه های تزئینی در معماری یونان می پردازیم.

بررسی معماری تزئینی یونان باستان

یونانیان، ساختمان را گونه­ای پیکره می­پنداشتند که شکلی انتزاعی دارد و از نیروی پیکره، برای مجسم کردن صفات انسانی برخوردار است. اهمیت معابد پیکره­دار و نقش الهام­بخش آن در زندگی را با برگزیدن نقطه­ای مرتفع غالباً بر فراز تپه­ای مشرف بر شهر (آکروپولیس) برای ساختمان آن مورد تایید و تاکید قرار می­دادند. نقشۀ معابد یونانی، به لحاظ درجات شکل­گیری و تکامل آن­ها به این ترتیب می­باشد:

1. یک مقصوره و یک رواق در جلو با دو ستون که بین دو دیوار جانبی قرار گرفته­است
2. یک مقصوره و یک رواق در جلو با چهار ستون به صورت آزاد (دیوار­های جانبی تا حدود  رواق ادامه دارند)
3. یک مقصوره و دو رواق (یکی در جلو و دیگری در عقب مقصوره) هر دو رواق دارای چهار ستون آزاد

4,5. یک مقصوره­ی کشیده و دارای ستون­بندی با دو رواق در جلو و عقب، هر کدام دارای دو ستون و دیواره­های جانبی و یک ردیف ستون­بندی دور تا دور معبد

6.   دو مقصوره با دو ردیف ستون­بندی دور تا دور معبد

بررسی سه شیوه تزئینی دوریک، یونیک و کورنتین در معماری یونان باستان

کهن­ترین شیوه­های هنری و تزئینی در معماری یونان عبارت بودند از شیوه­های دوریک (متعلق به سرزمین اصلی یونان)؛ شیوۀ یونیک (متعلق ‏به آسیای میانه و جزایر یونانی دریای اژه) و شیوۀ کورنتین که بعدها رواج یافت. آشکارترین تفاوت موجود بین این سه شیوه، در سرستون­های آن­هاست. سرستون دوریک، ساده و بدون تزئین است و سرستون­های یونیک و کورنتین، تزئین یافته­اند. ستون­ها که بر روی یک سکوی پله­دار نهاده شده‌اند بر حسب هر شیوه، از دو یا سه جزء تشکیل می­شوند که عبارتند از بدنه­ی ستون که سطحش با شیار‌های عمودی (قاشقی) پوشیده شده­است و سرستون و پایۀ ستون که فقط در شیوۀ یونیک و کرنتین به کار رفته­است. با افزایش ارتفاع ستون، تدریجاً از قطر آن کاسته شده و انحنای ظریفی در نیم­رخ آن پدید می­آمد. سرستون، از دو جزء تشکیل شده بود که جزء پائینی (بالشتکی) بر حسب شیوه متفاوت بود. به نحوی که در شیوۀ دوریک، محدب بوده و در شیوۀ یونیک، جزء پائینی کوچک شده و به سرستونی مارپیچی ختم می­شد و سرانجام در سبک کرنتین، بر ارتفاعش افزوده شده، به سرستونی به شکل تزئینیِ برگ کنگر در می­آمد. این سرستون از هر زاویه، به طور کامل دیده می­شد. برخلاف ستون­های یونیک که فقط از یک جهت قابل دیدن بود.

معابد شیوۀ دوریک ظاهری تناور داشتند در حالی­که شیوه­های یونیک و کرنتین در مقایسه با شیوۀ سنگین، حجیم و جدی دوریک، شیوه­ای به مراتب سبک­تر، تشریفاتی­تر و تزئینی­تر داشتند. انتخاب محل ساختمان در معماری یونان جنبۀ پیکرگونۀ آن را تقویت می­کرد. معابد یونانیان برخلاف معابد مصری، رو به فضای باز ساخته می­شدند. مراسم دینی در مقابل معبد برگزار گردیده و در درون آن نیز پیکرۀ مورد پرستش و احتمالاً یادگاری پیروزی، غنائم جنگی و خزانه را نگه­داری می­کردند. به همین دلیل، معمار تمام تلاش و توجهش را بر نمای بیرونی ساختمان و سطوح آن متمرکز می­ساخت.

((1500 ق.م الی 30 ق.م – هنر یونان، انسان محور بود. یعنی دارای اشل‌های انسانی است. دورۀ شهرنشینی یونان، دورۀ طلایی تاریخ بوده است. طی حفاری‌هایی که توسط مردم انجام می‌شد، متوجه شدند 4000 سال قبل از میلاد مسیح، مبلمان وجود داشته و استفاده می‌شده است. یونانیان 3 پایه طراحی کردند و از تناسبات  و  استفاده می‌کردند. ارتفاع در ابنیه یونانی از مصری کمتر بوده، سقف‌ها چوبی و ستون‌ها باریک‌تر. معبد را مقدس‌ترین بنا می‌دانستند و از پلان‌های گرد استفاده می‌کردند.

هنر یونان، خود شامل 4 بخش ذیل می‌باشد:

1. Geometric
2. Archaic (نقوش هندسی و انتزاعی)
3. Classic (سفال، معماری و مجسمۀ انسان‌ها)
4. Hellenistic (یونان به قدری رشد می‌کند که هنرش خارج از مرزهای آن گسترش می‌یابد)

ویژگی ستون‌های یونان باستان:

1. Doric (رسمی‌ترین فرم ستون – گاهی ابزار دارد، گاهی نه)
2. Ionic (ابزار دارد – سرستون به شکل قارچ)
3. Corinthian (میل ستون ابزار دارد – سرستون به شکل برگ کنگر)
4. Aeolic (سرستون دارای سه چفت طومار)