موزه آبگینه و سفالینه تهران، بررسی معماری و ویژگی های بنای موزه

معرفی موزه آبگینه

موزه آبگینه و سفالینه تهران، یکی از ده موزه برتر ایران است که سالانه بیش از 2 میلیون گردشگر از آن بازدید می کنند. این موزه در خیابان سی تیر یا قوام السلطنه قرار گرفته که این خیابان نیز از قطب های گردشگری تهران به شمار می آید.

موزه آبگینه به اولین موزه شیشه و سفالینه ایران معروف است. این موزه در خانه قوام السلطنه، نخست وزیر احمد شاه قاجار واقع شده است که از آثار ملی ایران محسوب می شود. این عمارت یکی از دیدنی ترین خانه های تهران است که در ادامه معماری آن را مورد بررسی قرار می دهیم. خانه قوام السلطنه که اکنون مهمترین آثار سفالی و شیشه ای ایران را در دل خود جای داده است، از نمونه های عالی آجر کاری در خانه های تاریخی است.

خانه قوام السلطنه که خود به تنهایی موزه ای جذاب است، در سال 1354 به مالکیت فرح پهلوی درآمد و به موزه تبدیل شد. این موزه به طور رسمی چهار سال بعد افتتاح شد. سپس بنای موزه و باغ های آن در سال 1377 در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت. امروزه این موزه تحت نظر سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری فعالیت می کند. در این موزه آثار ارزشمند بسیاری  با پیشینه 2000 سال قبل از میلاد را خواهید دید.

در بازدید از موزه آبگینه می توانید مکان های دیدنی دیگری همچون موزه علوم و فنون، کلیسای پترس و آتشکده آدریان را در فهرست بازدیدهای خود قرار دهید. همچنین کافه و رستوران های قدیمی این منطقه مانند کافه گل رضائیه می توانند میزبان شما پس از بازدید از موزه باشند.

تالارهای موزه آبگینه                    

موزه آبگینه در مجموع از 6 تالار یا 6 موزه ساخته شده است. طراحی و ساخت تمام این تالارها به عهده معمار اتریشی، هانس هولاین بوده است. هر کدام از این تالارها طراحی منحصر به فردی دارند که به آثار درون آن زیبایی دو چندان می بخشند.

در معماری تالارهای موزه آبگینه از هر دو شیوه معماری قبل و بعد از اسلام بهره گرفته شده است. این موزه فراتر از آثار مهمی که در آن جای گرفته اند، به معماری دقیق و خاص تالارهایش نیز معروف است. در هر کدام از شش تالار این موزه گنجینه ای از آثار و اشیای سفالی مربوط به دورانی خاص قرار گرفته است. مجموع آثار موزه آبگینه از دو هزار سال قبل از میلاد، تا قرن سیزدهم  هجری را در بر دارند. بنابراین می توان سیر تحول هنر سفال و شیشه کاری بشر را در این تالارها مشاهده کرد.

تالار بلور:

تالار بلور موزه آبگینه در طبقه اول این موزه واقع است. مهم‌ترین قسمت این تالار یک مکعب ویترینی بزرگ از انواع شیشه‌های کشف ‌شده در تاریخ ایران است. این شکل نمایش آثار تاریخی که در نوع خود بی نظیر است، شامل اشیای مربوط به دوره‌های هزاره اول قبل از میلاد، سلسله هخامنشیان، ساسانیان و اوایل دوره اسلام است. در نمایش آثار سعی شده است تا خط سیر تحول صنعت بلور و شیشه از قبل از شروع تاریخ تا اسلام به ‌خوبی نشان داده شود. ازجمله مهم‌ترین آثار این تالار می‌توان به قالب‌زنی شیشه ساسانی بر روی کاسه و جام، کوزه شیشه‌ای هزاره اول قبل از میلاد و چراغ‌های آویز هزاره 5 قبل از میلاد اشاره کرد.

تالار مینا:

در این تالار لوله‌های شیشه‌ای به نمایش گذاشته شده‌اند که از حفاری معبد چغازنبیل، بزرگ‌ترین معبد ایران در هزاره دوم قبل از میلاد، به دست آمده‌اند.

تالار صدف:

تالار صدف که شکل معماری آن به حالت صدفی در باز است، منبعی از آثار دیدنی شیشه‌ای با تزئینات و میناکاری‌های دوران پس از اسلام است.

تالار زرین فام:

این تالار در موزه آبگینه تهران مکانی مناسب برای دیدن و مطالعه نقش و نگارهای رایج دوران سلجوقی است. این نقش و نگاره ها معمولا بر روی ظروف سفالی هک می‌شدند. در این آثار می‌توان طرح‌هایی به شکل دعا، شعر، مینیاتور و یا چهره‌های مغولی را در بر روی ظروف دید. آثار این دوران در تاریخ هنر سفالگری از اهمیت بالایی برخوردار است زیرا این آثار در دورانی شکل گرفته است که هنر ایران و چین تاثیر متقابلی بر هم گذاشته اند.

تالار لاجورد:

تالار لاجورد در موزه آبگینه به دو بخش تالار لاجورد 1 و 2 تقسیم شده است. در تالار لاجورد یک، سفال‌های فیروزه‌ای مربوط به قرن شش و هفت هجری قمری قرار داده شده است. همچنین ظروف شیشه‌ای با لعاب فیروزه‌ای مربوط به قرن ششم نیز در این تالار به نمایش گذاشته شده است. در بخش دوم تالار لاجورد آثار شیشه‌ای مربوط به قرن یازده و سیزده هجری قمری را می‌توان دید. بیشتر این آثار مربوط به دوران شاه عباس صفوی است که شیشه کاران ونیزی را برای تعلیم دادن به ایران دعوت کرده بود.

ساختمان  موزه آبگینه علاوه بر این شش تالار، شامل بخش های اداری، دبیرخانه، اتاق ریاست و کتابخانه نیز می باشد. کتابخانه این مجموعه با بیش از 4000 جلد کتاب فارسی و انگلیسی در زمینه باستان شناسی و تاریخ هنر نیز مجموعه ای قابل توجه و تامل است.

معماری داخلی موزه آبگینه

چنانچه اشاره کردیم، در ساخت موزه آبگینه از المان‌های سنتی ایرانی قبل از اسلام استفاده شده است. همچنین با توجه به معماری اتریشی این بنا، در کنار عناصر فضاسازی ایرانی، عناصر مدرن اروپایی نیز قابل مشاهده است.

به‌طورکلی معماری داخلی موزه آبگینه ویژگی های معماری و تزئیناتی قابل توجهی دارد که در ادامه به آن ها می پردازیم. با ورود به فضای موزه و در واقع ورودی ساختمان، وارد یک فضای پاگرد می شویم که شامل راهرو است. با ورود به ساختمان و عبور از راهرو، دو دسته پله مارپیچ چوبی شما را به طبقه دوم هدایت می‌کند. در تمامی تالار ها، اتاق ها و درب و پنجره ها آثار تزئیناتی معماری ایرانی از جمله منبت کاری روی گچ و چوب قابل مشاهده است. هنگام توجه به این آثار نمی توان از گچ بری های زیبای روی سقف و دور ستون ها نیز قافل شد.

از جمله دیگر عناصر تزئینی موزه آبگینه و سفالینه، آینه کاریهای دیدنی این بنا است. آینه کاری که از عناصر تزئینی معماری ایرانی است و بسیاری از بناهای ایرانی به آن مزین هستند، در این موزه نیز می درخشد. آخرین نکته ای که در طراحی داخلی و تزئیناتی موزه آبگینه می توان به آن اشاره کرد، طراحی ویترین های شیشه ای این موزه است که با الهام از کاخ تچر داریوش هخامنشی طراحی شده است.

معماری بنای موزه آبگینه و سفالینه

بنای موزه آبگینه یک ساختمان هشت صلعی دو طبقه است. این بنا با مساحت تقریبی 1000 متر مربع در یک باغ 7000 متری در مرکز تاریخی تهران قرار گرفته است. همانطور که در معماری داخلی بنا به ترکیب سبک سنتی ایرانی و تاثیرات معماری اروپایی را اشاره کردیم، در معماری بنا نیز همین گونه است. ترکیب سبک سنتی معماری ایرانی و معماری پیشتاز قرن نوزدهم اروپا، این بنای زیبا و دلنشین را طراحی کرده است.

استفاده از چوب و منبت کاری در معماری بنا و طراحی داخلی موزه آبگینه قابل توجه است. طبقه اول از طریق پله های چوبی سبک روسی به طبقه دوم متصل می شود. همچنین منبت کاری با چوب سرو در این بنا بسیار به چشم می خورد.

از دیگر تزئینات اعجاب انگیز بنای موزه آبگینه تهران می توان به آجرکاری های زیبا و پیچیده بنا اشاره کرد. بنای موزه آبگینه با بیش از پنجاه نوع آجر کاری تزئین شده است.